Toelichting Carl August Widman ±1793
Wanneer Carl August Widman naar Nederland is gekomen is niet met zekerheid vast te stellen.
Zeker is dat een broer ene Johan August Widman al in Nederland woonde en het is best mogelijk
dat Carl August Widman enige tijd bij zijn broer heeft gelogeerd. Het gezin is in de archieven van
Amsterdam voor het eerst terug te vinden als zij voorbereidingen treffen voor hun huwelijk. De
destijds vereiste huwelijksbijlagen vangen aan met:
“Op heden den negentiende December des Jaars achttien honderd en acht en
dertig compareerden voor mij” etc.
Dit is tevens het eerste jaartal waarvan wij met zekerheid kunnen vaststellen dat beide partijen in
Nederland vertoefden. Uit de huwelijksbijlagen blijkt ook dat Carl August Widman niet in staat was
zijn identiteit te kunnen aantonen. Hij verklaart dan ook:
"dat hij sedert vele Jaaren zijn geboorteplaats heeft verlaten en aldaar
tegenwoordig geen familiebetrekkingen noch goede vrienden heeft waaraan hij
moet toeschrijven dat alle pogingen die hij heeft aangewend zijn doopceel te
bekomen vruchteloos zijn afgelopen en alzo niet in de mogelijkheid is dezelve te
proudiceren bij gelegenheid van zijn aan te geven huwelijk"
De conclusie die hieruit getrokken kan worden is dat zijn ouders beide reeds zijn overleden. De
oplossing voor het gemis van een doopceel was het afleggen van een verklaring van “bekendheid”
ondertekend door vier getuigen en ineens verschijnen er 4 personen, de heren:
Christiaan Heinrich Lybrand, kapper (48 jaar) wonende St. Jorisstraat 37 alhier
woonachtig
Johannes Lambertus Velthuys, kleermaker (27 jaar) wonende Dijkstraat alhier
woonachtig
Leendert Eickhoff, smeersmelter en tabakswinkelier (41 jaar) wonende in de
Bloemstraat 161 alhier woonachtig
Johan Peter Steinmetz, meester schoenmaker (52 jaar) wonende in de Nieuwe
Lombardsteeg alhier woonachtig
Deze 4 personen verklaren in de “akte van bekendheid”:
“Dat zij getuigen de Persoon Carl August Widman van beroep slagersknegt,
wonende binnen deze stad op de Binnen Amstel in de Sleepersteeg No. 7 van zeer
nabij te kennen en van deze te weten dat hij een wettige zoon is van wijlen
Matheus Widman en mede wijlen Frederica Augusta Schneider indertijd echtelieden
en dat hij in de Jaare zeventien honderd en drie en negentig te Ludwigsberg in
Würtenberg op den vijf en twintigsten Maart is geboren en zo thans den ouderdom
van zeven en veertig Jaaren heeft bereikt”
Hoewel ik ten zeerste betwijfel of deze heren Carl August Widman inderdaad zo goed kenden valt in
deze akte toch te lezen wanneer Carl August Widman geboren is en dat zijn beide ouders inderdaad
zijn overleden. Ondanks de voor mij twijfelachtige getuigenissen bleek deze verklaring voldoende
voor het gemis van een doopceel of verklaring van militie en stond niets de voltrekking van het
huwelijk meer in de weg. Het opmaken van deze akte van bekendheid was destijds niet kosteloos
hetgeen getuigt dat Carl August Widman over redelijke financiële middelen moet hebben beschikt.
Buiten de prijs welke hij de “getuigen” moet hebben betaald was de prijs van de akte “acht en
negentig en een halve cent”, welke direct bij ondertekening diende te worden voldaan. Omdat
Johanna Dorothea Henritta Jansen wel over een doopceel beschikte behoefde voor haar geen
verklaring te worden opgemaakt.
Echter bij haar was het probleem dat haar doopceel afgegeven door een pastoor geheten Johannus
Brotzman was gesteld in het Hoogduits, geschreven in een soort van kerkelijk spijkerschrift en
derhalve voor de gemeente ambtenaar onleesbaar was. Deze doopceel diende dus eerst naar het
Nederlands vertaald te worden. Bij de huwelijksbijlagen zit dan ook een “Translaat uit het
Hoogduitsch” waarin vermeld wordt dat
“Johanna Dorothea Henrietta de wettige dochter is van Caspar Jansen en Carolina
Fiensten en dat zij op den 30sten Augustus een duizend zeven honderd en zeven
en negentig is geboren en op den 1sten September dezelfen Jaars in
tegenwoordigheid van Joanna Elisabeth Fricke uit Minden in den Domkerk alhier
volgens het Rooms Katholieke gebruik is gedoopt”
In deze verklaring staat de naam Henrietta vermeld en is een foutje van de pastoor en hij herstelde
dit door de letter “e” door te halen. Het blijkt dus dat Johanna Dorothea Henritta Jansen evenals
Carl August Widman van Duitse afkomst waren. Dit zal wel hebben bijgedragen tot zoals de stukken
verklaren:
“Elck hebben deszelven uit liefde en de waarheid ten behoeven van een iegelijk
zulks enigszins zouden mogen aangaan”
Dit translaat uit het Hoogduits kostte destijds ook nog eens de somma van 38 cent en samen met
de reeds bekende prijs van 98 ½ cent voor de akte van bekendheid moet dit voor die tijd een
waarlijk niet onaanzienlijk bedrag zijn geweest. Toch vonden de echtelieden de financiële aderlating
noodzakelijk want Johanna Dorothea Henritta Jansen was hoog zwanger en verwachtte het kind
over 3 maanden. Uit de huwelijksbijlagen blijkt ook nog dat Johanna Dorothea Henritta Jansen op
hetzelfde adres woonachtig was als haar aanstaande echtgenoot en “aldaar een koffijnering
bedreef”. Zowel Carl August Widman als Johanna Dorothea Henritta Jansen hadden dus een
inkomen. Ook voor die tijd een welgestelde situatie. Reeds op 3 januari 1839, wat voor die tijd snel
was, wordt het huwelijk voor de burgerlijke stand en niet zoals gebruikelijk voor de kerk voltrokken.
Hiertoe zal de zwangerschap van Johanna Dorothea Henritta wel toe hebben bijgedragen want op
22 februari 1839 wordt op het adres Sleepersteeg No. 7 een zoon geboren welke wordt vernoemd
naar zijn beide ouders en de voornamen Karel Johan krijgt.. Een andere reden voor een niet kerkelijk
huwelijk kan het verschil in geloof zijn geweest. Carl August Widman was Luthers en Johanna
Dorothea Henritta Jansen was katholiek. Het is niet bekend hoe lang het gezin in de Sleeptersteeg
No. 7 is blijven wonen. De bestaande archieven geven dit niet aan als gevolg van kleine
nalatigheden van de toenmalige ambtenaren. Bekend is dat in mei 1852 het gezin opduikt en zich in
laat schrijven in de gemeente Amsterdam op het adres Reguliersdwarsstraat 244 (dit werd later
hernummerd naar No. 55) en nog dezelfde maand verhuist naar een adres in de Openhartsteeg No.
251. Ook daar werd niet lang gewoond want wederom in dezelfde maand laat het gezin zich
uitschrijven bij het gemeentelijke bevolkingsregister en vertrekt met onbekende bestemming. Het is
jammer dat juist hier de betreffende ambtenaar vergeet te vermelden waarheen het gezin is
vertrokken. Wij vinden ze echter weer terug in Amsterdam als zij inmiddels, zonder vermelding
vanwaar, wederom wonen in de Reguliersdwarsstraat 244 (55), hun oude woning. Het is niet
bekend wanneer zij hier zijn komen wonen. Op dit adres voegden zich in 1862 twee mensen bij hen
en wel op 2 december ene Elisabeth Helena van Vugt komende uit Bloemendaal en dienstbode van
beroep en op 22 december haar onwettige dochter Adriana van Vugt komende uit de stad Utrecht.
In april 1863 verlaat Karel Johan Widman het ouderlijke huis samen met Elisabeth Helena van Vugt
en haar dochter Adriana van Vugt om als gezin te gaan wonen in de Kerkstraat CC 830 (later no.
53). Carl August Widman, welke inmiddels zijn voornamen heeft gewijzigd in Karel August en
Johanna Dorothea Henritta Jansen, welke zich Henrietta laat noemen, verlaten in oktober 1963 het
huis aan de Reguliersdwarsstraat en verhuizen eveneens naar de Kerkstraat CC 630 (53) maar op
een andere etage dan hun zoon Karel Johan en zijn vrouw Elizabeth Helena.
Carl August en Henrietta blijven in de Kerkstraat wonen tot augustus 1864 en verhuizen dan samen
met gezin van hun zoon Karel Johan naar de Prinsengracht MM 509 (110) een voor die tijd zeer
gegoede stand. Lang heeft Karel August Widman hier echter niet gewoond want in dezelfde maand
nadat hij het huis betrok werd hij ziek en opgenomen in het toenmalig Buiten Gasthuis aan de
Overtoom XX 126 (later 144). In dit ziekenhuis is op dat moment Wilhelm Theodorus Widman, een
kleinkind van zijn broer, als knecht werkzaam. Karel August Widman overleed hier op 15 augustus
1864 en wel op dezelfde dag dat zijn kleinzoon Johannes Cornelis Widman overleed. Waarschijnlijk is
een besmettelijke ziekte de oorzaak geweest van het gelijktijdig overlijden van beide. Het overlijden
van Karel August wordt bij de burgerlijke stand aangegeven door Nicolaas Burger, van beroep bode,
oud 30 jaar en ene Pieter Kooiman eveneens bode, oud 34 jaar beide woonachting in het Binnen
Gasthuis te Amsterdam. Beide verklaren dat “Carl August Widman (let weer op de voornamen) bij
zijn overlijden de leeftijd van 71 Jaaren had bereikt” Henrietta verliet het huis aan de
Prinsengracht, waar zij geen gelukkige tijd had gehad, en ging de volgende maand in september
1864 weer terug naar haar oude buurtje op de Binnen Amstel alwaar zij zich vestigde in de
Sleepersteeg Y 36 (70). Hier bleef zij wonen tot november 1866 om daarna in te trekken bij haar
zoon Karel Johan Widman welke inmiddels woonde op de Hoogte van de Kadijk U 439 (later 25). Zij
verhuisde in oktober 1867 met haar zoon mee naar de Hoogte van de Kadijk U 440 (later 27). Op 3
april 1868 verlaat Karel Johan Widman dit huis om naar Maarssen te verhuizen zodat Henrietta
alleen op dit adres achterbleef. Zij bleef nog alleen wonen tot maart 1871. In deze maand trok zij in
bij haar zuster Anna Maria Jansen welke in de Sleeptersteeg Y 36, inmiddels een bekende woning,
woonde en waar zij slechts kort vertoefde want in dezelfde maand werd zij opgenomen in het Sint
Jans Gesticht aan de toenmalige Plantaadje Middenlaan V 205. Dit tehuis bestaat, hoewel geheel
herbouwd, nog op dezelfde plaats. In dit Sint Jacobs Gesticht, een oude mannen en vrouwen
tehuis, wordt zij weer onder haar volledige naam, Johanna Dorothea Henrietta Jansen,
ingeschreven. Overigens blijft de tweede “e” in Henrietta wel gehandhaafd. Zij overlijdt in dit
gesticht op 23 januari 1872 in de ouderdom van 75 jaar. Het overlijden wordt aangegeven door
Jacobus van den Bijlaart oud 80 jaar eveneens wonende in het Sint Jacobs Gesticht. Jacobus van
den Bijlaart verklaart in de overlijdensakte dat Johanna Dorothea Henrietta Jansen op 23 januari
1872 des voormiddags om 5 uur als weduwe van Carl August Widman is overleden.
-----
